به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»،  به مناسبت ترجمه و چاپ کتاب " مکاتبات علامه طباطبائی و پروفسور هانری کربن " توسط رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا ، نشست نقد کتاب مذکور و عصری با علامه طباطبائی در محل سالن اجتماعات کتابفروشی "Pagine and Caffe "caffe Letterario  و با حضور دهها اندیشمند ، روزنامه نگار و علاقمندان به فلسفه اسلامی برگزار شد .

مظلومیت مکتب شیعه در بازار نشر ایتالیا

لازم به ذکر است در سالهای اخیر حوادث اتفاق افتاده در کشورهای حوزه خاورمیانه و عربی بالاخص کشورهای اسلامی باعث شده است که توجه دنیا بالاخص اروپا به این کشورها معطوف شود. مکتب اسلام در سایه این وقایع توجه همگان را به خود جلب نموده و همین امر باعث شده است که بسیاری از رسانه ها ، جراید و سیاستمداران مغرض از فرصت استفاده کرده و برخی از وقایع ناخوشایند رخ داده را به اسلام نسبت داده و تصویری نادرست و کاملا دروغین را به مردم جامعه اروپا از اسلام و مسلمانان نشان دهند که متاسفانه موجب انحراف افکار عمومی شده است .

از همین رو انتشاراتی های مختلف که در ایتالیا متوجه این حساسیت شده اند برای بی نصیب نبودن از این روند اقدام به منتشر کردن کتبی نموده اند که محتوی آنها نه تنها هیچگونه سنخیتی با اندیشه اسلامی ندارد بلکه در مواردی هم در جهت وارونه جلوه دادن حقایق اقدام کرده اند.

کنجکاوی مردم برای درک بهتر از این وقایع باعث شده است تا بازار فروش اینگونه کتب نسبت به کتابهای دیگر داغتر باشد و نویسندگان در قالب رمان، داستانهای کوتاه، کتب مصور و بعضا فکاهی و همچنین گزارشهای مندرج درمجلات و روزنامه ها، که میتواند برای عموم مردم نیز قابل درک باشد مواردی که در نظر دارند به مردم تحمیل می کنند.

در این راستا مکتب شیعه دارای مظلومیتی خاص است چرا که در خصوص اندیشه های شیعی تعداد کتب انتشار یافته طی این سالها از تعداد انگشتان دو دست فراتر نمیرود.

ابتکار رایزنی فرهنگی ایران در رم

بنابر این برای معرفی اندیشه پویای مکتب شیعه ، رایزنی فرهنگی کشورمان تصمیم گرفت تا کتاب ارزشمند مکاتبات علامه طباطبایی و فیلسوف شهیر فرانسوی هانری کوربن را ترجمه و به چاپ برساند که خوشبختانه این مهم اخیرا به ثمر نشست .

در همین راستا جلسه نقد این کتاب و عصری با اندیشه های علامه طباطبائی در یکی از سالنهای شهر رم برگزار شد که با استقبال خوبی از سوی عموم مواجه گردید.

آیلّو: پاسخ سوالات خود درباره اسلام را در این کتاب یافتم

در این جلسه ناشر کتاب آقای جوزپه آیلّو که خود یکی از مسلمانان شیعه ایتالیایی است ضمن تشکر از حضور مدعوین گفت: برای انتشاراتی خود ، چاپ این کتاب ارزشمند را افتخاری بزرگ میدانم چرا که موفق شدم در خصوص معرفی مکتب عقلانی شیعه که برای بسیاری از عموم ناشناخته است گام مهمی را بردارم. سئوالات مطرح شده از سوی کوربن در این کتاب شاید برای شما هم مطرح شده باشد لذا میتوانید پاسخ سئوالات خود را در آن بیابید . بایستی سعی کنیم که رسانه های گروهی افکارمان را تحت تاثیر خود قرار نداده و خود به جستجوی حقیقت اقدام کنیم. اینجانب به عنوان یک ایتالیایی در ابتدای تشرف خود به اسلام با خواندن این کتاب برای  بسیاری از سئوالات خود پاسخ یافتم.

وی ادامه داد: علامه طباطبایی در کتاب خود فقط به ارائه پاسخ به کوربن اکتفا نمیکند بلکه، خواننده را با مفاهیم عمیق شیعی آشنا ساخته و پاسخهای عقلانی و فلسفی سوالات مطروحه در ذهن آنها را ارائه می دهد .

آقای آیلّو در پایان از تلاش ، همت و کمکهای  رایزنی فرهنگی ایران برای چاپ این کتاب تشکر و قدردانی نمود.

پورمرجان: فقها، همواره پاسخگوی پرسشهای بشریت بوده اند

در قسمت بعدی این نشست که آقای پروفسور دیوید روسی ( استاد اندیشه های سیاسی و فلسفه غرب ) و پروفسور ریوللو ( استاد فلسفه و مترجم آثار کوربن ) از دانشگاههای میلان برای سخنرانی دعوت شده بودند ،  آقای پورمرجان رایزن فرهنگی سفارت کشورمان در رم طی سخنانی به معرفی علامه طباطبائی و سابقه گفتمان علمی و فلسفی بین اندیشمندان شیعی و غربی پرداخت و گفت : مکتب انسان ساز اسلام به پشتوانه کتاب مقدس قرآن که مملو از آموزه های وحیانی در حوزه ها و موضوعات متنوع است، در سیر تاریخی خود از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و ضمن حفاظت بشر از انحرافات، آموزه های الهی را به بشریت عرضه نموده است. طی بیش از 1435 سال که از تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سپری گردیده، سنت و احادیث پیامبر اسلام(ص) و دوازده امام شیعه (ع) در حفظ این فرهنگ و تمدن بسیار موثر بوده است.  پس از پیامبر اسلام و ائمه، نقش فقها و مفسرین اسلامی نیز در این زمینه بسیار مهم بوده و این اندیشمندان با تطبیق نیازهای زمان خود با آموزه های شیعی به تفسیر مجدد قرآن پرداخته و راهنمای شیعیان در مواجه با رخدادهای عصر خود بوده اند .

وی ادامه داد: جوامع اسلامی نیز مانند هر جامعه دیگر در طول تاریخ خود، کثرتی از مکاتب فلسفی، عرفانی و دینی را در تلاقی و تضادشان  تجربه نموده است و شاهد مصادیق فراوانی از نفی یک مکتب توسط دیگری در راستای ثبات و استحکام خود بوده است. در این میان ، فقهای شیعه با الهام از مکتب انسان ساز تشیع به این امر باور دارند که اسلام و قرآن ذات و ریشه الهی دارند و اسلام به عنوان واپسین دین الهی، کامل ترین آموزه های وحیانی را به بشریت ارزانی داشته و نیازهای بشر را تامین می کند. فقها در هر دوره زمانی، با تأسی به قرآن و سنت پیامبر اسلام و امامان شیعه به وساطت عقل سلیم، پاسخ پرسش های بشریت در آن عصر را استنباط نموده و بر این مبناست که نزد شیعیان، تفسیرقرآن و سنت نبوی با پیروی از امامان شیعه منافات نداشته و از صدر اسلام نیز بر آن تأکید گردیده و امروزه گستره گفتمان علمای شیعه با سایر ادیان  مرزهای جغراقیایی و فرهنگی را در نوردیده است.

نیم نگاهی به حیات علامه طباطبایی

رایزن فرهنگی ایران خاطر نشان کرد: یکی از اندیشمندان معاصر شیعه که در این خصوص تلاش نموده؛ سید محمدحسین طباطبایی؛ معروف به علامه طباطبایی(1360-1281 ه.ش/ 1981-1903) بوده است. او در یک خانوده متوسط و کشاورز در شهر تبریز متولد شد و با مهاجرت به نجف و قم چنان خود را در علوم عقلی و نقلی در محضر اساتید بزرگ هر کدام از این رشته ها ، ( حدیث ، فلسفه ، فقه و اصول ، تفسیر قرآن و حتی ریاضی ) متبحر ساخت که وی  با عنوان علامه خطاب می شد و در هر کدام از این علوم مرجع حل گره های پیش آمده برای اصحاب فن بوده است .وی پس از سپری نمودن مدارج علمی، در کسوت فقیه؛ مفسر و فیلسوف شیعی به تبیین مکتب اسلام پرداخت که ماحصل آن، تألیف یکی از برجسته ترین تفاسیر قرآن بوده است.

وی افزود: تفسیر المیزان که در نوع خود در دنیا اسلام کم نظیر است ، با روش خاص و  آسان  به تفسیر و تبیین آیات قرآن پرداخته و آنرا به دنیای اسلام ارائه داده است .علامه طباطبایی با الهام گرفتن از روش اهل بیت (ع) شبهات مطرح شده را با استفاده از آیات دیگر قرآن کریم که معنای روشن تری دارند، پاسخ می‌داد .وی معتقد بود که باید حداکثر استفاده را از قرآن کریم داشته باشیم و بتوانیم در پرتو انوار آن راه سعادت را بیابیم..به رغم گذشت حدود نیم قرن از نگارش تفسیر المیزان، هنوز این تفسیر یکی از بزرگترین و مهمترین تفاسیر کتاب مقدس قرآن کریم است . وی معتقد بود تا  حد ممکن ، باید از قرآن کریم برای رفع ابهام استفاده کرد .

آقای پورمرجان گفت: اهمیت این اندیشمند اسلامی از حیث احیاء فلسفه و تفسیر شیعی بوده که خود به تدوین مباحث بنیادین معرفت شناسی شیعی انجامیده است. علامه طباطبائی با تألیف کتب متعدد و تربیت شاگردان برجسته در حوزه های فلسفی؛ فقهی به گسترش گفتمان مکتب تشیع با مکاتبی نظیر مارکسیسم و کاپیتالیسم و معرفی آموزه های تشیع در مغرب زمین یاری  نموده است.

ماجرای مکاتبه های هانری کوربن و علامه طباطبایی

وی یکی از پر ثمر ترین نمونه های این گفتمان فرهنگی را آشنایی پروفسور هانری کربن(1978-1903)؛ مستشرق شهیر فرانسوی با علامه طباطبائی دانست و گفت: این آشنایی و ارتباط عمدتاً از طریق مکاتبه و پرسش و پاسخ صورت پذیرفته است. در جریان این مکاتبات و پاسخگویی علامه طباطبایی به پرسش های پروفسور کربن در خصوص مکتب تشیع است که علامه طباطبائی پرده از رمز و راز برخی از مفاهیم شیعی برمی دارد و داستان شکل گیری تشیع و مرجعیت شیعه و بنیاد یافتن علوم شیعی توسط ایشان را که خود با پشت سر گذاشتن موانع تاریخی بر سر راه آن تحقق یافته است، برای پروفسور کربن روایت نموده و به اتهاماتی که علیه تشیع وجود دارد به شیوه عقلانی؛ پاسح گفته است.  حاصل این مکاتبات کتابی بوده است که هم اینک فراروی شما خواننده گرامی است.

رایزن فرهنگی ایران بیان داشت: هانری کوربن (1978-1903 ) فیلسوف ف شرق شناس ، اسلام شناس و شیعه شناس فرانسوی و استاد دانشگاه سوربن است که مدتهای طولانی به دنبال تحقیقات فلسفی و مباحثات علمی در ایران سپری کرد .او مترجم برخی از آثار هایدگر به زبان فرانسوی بوده و کتاب " هستی ، زمان و متافیزیک" وی را هم به زبان فرانسوی ترجمه نموده بود .وی با اندیشه های علمی و فلسفی سهروردی در استانبول آشنا شد و وی را برای بهره بردن بیش از این اندیشه ها به ایران کشاند . کوربن هر سال تابستان به ایران می رفت تا اینکه در دانشگاه تهران با آقای مطهری آشنا شد (1337)  و شهید مرتضی مطهری آقای کوربن را برای اخذ پاسخهای علمی برای سوالات فلسفی خود به علامه طباطبائی ارجاع داد و اولین جلسه بین آندو جرقه تبادلات علمی بین این دو استاد را به شعله ای تبدیل کرد که چندین سال ادامه یافت تا جائیکه هر سال تابستان ، پروفسور کوربن با تعدادی از سوالات بی پاسخ در فلسفه غربی پیش علامه طباطبائی می رفت تا پاسخ انها را بر اساس مکتب شیعی دریابد .

وی ادامه داد:  اولین سوالی که ذهن هانری کوربن را مشغول کرده بود و وی را بسوی ایران کشاند این بود که " آیا امکان بودن در ورای مرگ ، فقط با مرگ محقق می شود ؟ یا پیش از مرگ نیز انسان می تواند در خارج از جهان خویش بایستد ؟ همین سوال پای وی را به ایران و جلسات گفتگوی وی با علامه طباطبائی باز کرد و تا 30 سال ادامه یافت . وی در یکی از ملاقاتهایش با علامه می گوید:" به عقیده من مذهب شیعه تنها مذهبی است که رابطه هدایت الهی را میان خدا و خلق برای همبشه نگه داشته ، و پیوسته ولایت را زنده و پابرجا می دارد ... به اعتقاد من تمامی ادیان الهای دنبال حقیقتی هستند اما تنها مذهب شیعه است که به این حقیقت لباس دوام و استمرار پوشانده و معتقد است که این ویژگی میان عالم انسانی و الوهی برای همیشه باقی است ".

آقای پورمرجان با اشاره به علاقه پرفسور کوربن به معارف اهل بیت علیهم السلام گفت: کوربن چنان شیفته معارف شیعی شده بود که با خواندن برخی از دعاهای شیعی می گریست و همین امر موجب شد تا برخی ادعا بکنند که کوربن به شیعه گرویده است ولی برخی از اساتید هم معتقدند که وی کاتولیک زاده و کاتولیک هم از دنیا رفت .

وی یادآور شد: از علامه طباطبایی پیش از این کتاب " شیعه در اسلام " در سال 1962 به زبان ایتالیائی ترجمه شده بود، اینک؛ نظر به اهمیت این مکاتبات ( که نمونه عینی دیالوگ بین اندیشمندان اسلامی و غربی بوده است ) در جهت گسترش منابع شیعه شناسی برای مخاطبین ایتالیایی زبان، این مکاتبات نیز به زبان ایتالیایی ترجمه گردیده و در اختیار علاقه مندان به مباحث شیعه شناسی در ایتالیا قرار می گیرد. 

سخنرانی پرفسور رولّو استاد فلسفه دانشگاه اینسوبریا

سخنران بعدی جلسه آقای پروفسور رولّو استاد فلسفه دانشگاه اینسوبریا در شهر کومو در نزدیکی میلان بود. ایشان همچنین رئیس هیئت تحریره انتشاراتی میمس میباشد که در خصوص انتشار کتب علوم انسانی و بالاخص فلسفی شهرت فراوانی دارد. آقای پروفسور رولّو جلد اول کتاب چهار جلدی  " اسلام ایرانی" نوشته کوربن را از فرانسه به ایتالیایی ترجمه و توسط انتشاراتی میمس منتشر نموده است.

پروفسور رولّو در سخنرانی خود گفت: من هم از طریق کوربن با مکتب شیعه آشنا شدم و شناخت فعلی را که از شیعه دارم مدیون کوربن هستم.کوربن فیلسوف  بزرگ و شناخته شده دنیای غرب در مقابل علامه طباطبایی درست مانند یک دانشجو می نشیند و با تواضع خاص به سخنان حکیمانه او گوش میدهد.کوربن تشنه شناخت حقیقت بود و علامه را به عنوان منبعی برای برطرف کردن عطش خود میدید.

کوربن به سخنان علامه طباطبایی به دقت گوش میداد و تعمق میکرد چرا که به این اعتقاد داشت که برای درک سخنان علامه ، راهی به جز تعمق  نمودن در بیانات او نیست لذا روش اتخاذ شده توسط او برای مطالعه اسلام شیعه با روشهایی که دیگر فلاسفه شرق شناس در دنیای غرب انتخاب نمودند متفاوت بود. کوربن معتقد بود برای شناخت یک دین بایستی اجازه داد که او خود را به شما نشان دهد و بایستی تمامی روشهای ابداعی در غرب برای مطالعه ادیان که هیچ استفاده ائی هم ندارند را کنار گذاشت.

وی ادامه داد: برای اثبات این موضوع به سخنان خود کوربن اشاره میکنم : از واژه فلسفه زیاد استفاده میکنیم بدون اینکه بتوانیم با یک جریان فلسفی ارتباط برقرار کنیم . برای شناخت یک فلسفه و یک جهان بینی بایستی  به جایی بروی که این فلسفه متولد شده است و در خصوص علوم مذهبی بایستی به قلب مومنان آن مراجعه کنی تا به سراغ کتبی بروی که دیگران در مورد آن نوشته اند. من به سرچشمه رسیدم به فردی مراجعه کردم که به آنچه میگوید ایمان دارد و آن را در روح خود باور نموده است . همانگونه که ملا صدرا هم میگوید برای درک علوم خفیه مناسبتر است به فرد مومن مراجعه کنی تا به یک متخصص علوم مذهبی . با ذکر این سخنان به راحتی میتوان دریافت که ملاقاتهای انجام شده بین این دو شخصیت چقدر برای کوربن اهمیت داشته است چرا که در شخصیت علامه تحقق افکار و تعلیمات و اعتقادات را بعینه میدید.

این استاد فلسفه خاطر نشان کرد: اما این سئوال پیش میاید که چرا کوربن مکتب شیعه دوازه امامی را برگزید ؟ برای پاسخ به این سئوال کافی است به تاریخ شیعه و مکتب پویای آن بنگریم . کوربن اعتقاد داشت که شیعه مصداق کاملتری برای اجابت به دعوت الهی است . حضور امام و ولی فقیه در مکتب شیعه گویای این نکته است که مکتب شیعه برای پیروان خویش همواره پویا بوده و همواره و در هر زمان و هر دوره پاسخگوی سئوالات او است.

وی افزود: جمله ای که کوربن را بسیار به فکر برده بود این جمله از پیامبر اسلام (ص) می باشد که هرکسی خود را بشناسد خدای خود را شناخته است " من عرف نفسه فقد عرف ربه"  و او در جلسات خود با علامه طباطبایی به این نکته میرسد که ایشان بر خود شناسی بیش از هر نکته دیگر تاکید دارد.

سخنرانی رئیس انستیتوی تاریخ و فلسفه اندیشه معاصر سوئیس

سخنران پایانی جلسه آقای پروفسور روسی رئیس انستیتوی تاریخ و فلسفه اندیشه معاصر در شهر لوکارنوی سوئیس  و مدرس دانشگاههای میلان بود که طی سخنانی گفت :ضمن تشکر از تمامی حضار، از ناشر به خاطر چاپ این کتاب و از رایزنی فرهنگی ایران برای برگزاری چنین جلسه ارزشمندی.  من این کتاب را چندین بار مطالعه کردم و با هر بار مطالعه مورد جدیدی را پیدا کردم که قبلا در مورد آن اطلاعاتی نداشتم و باور دارم که اگر باز هم آن را مطالعه کنم به موارد دیگری هم برخورد هم خواهم کرد.

وی بیان داشت: آنچه که بیش از هر مورد دیگر من را در این کتاب تحت تاثیر خود قرار داده است ، تاکید بر بحث دیالوگ است .دیالوگ تنها راه نجات دنیای امروز از وضعیتی است که ایجاد شده است . دیالوگ بین فرهنگها و تمدنها بسیار مهم است . در این میان دیالوگ با منطقه خاور میانه و مدیترانه خود از اهمیت ویژه ائی برخوردار است . شاید شما حرف من را الان قبول نکنید ولی به یاد داشته باشید که آینده اروپا در سالهای نه چندان دور با اسلام در آمیخته خواهد بود . بدانید که اسلام در آینده در اروپا حرف اول را خواهد زد. کافی است به رشد جمعیت مسلمانان در اروپا بنگرید ، به افزایش مهاجرت مسلمانان به اروپا بنگرید آیا به نظر شما میتوان در آینده ، اسلام و مسلمانان را در اروپا در نظر نگرفت.

شیعیان سر جنگ با کسی نداشته و ندارند

این استاد دانشگاه های میلان گفت:  جامعه اروپا یک جامعه پیر و جامعه آنسوی مدیترانه جامعه ائی است جوان که به دنبال آینده ائی بهتر است پس بهتر است ساختارهای مورد نیاز در جامعه در راستای دیالوگ با اسلام را تقویت نمائیم . مکتب شیعه به نظر ، تنها مکتبی در اسلام است که از نظر تطبیق بین دین و منطق هیچ مشکلی نداشته است .تطبیقی که فلسفه غرب هم در عملی کردن آن درمانده شده است . امام خمینی در سال 1943 کتاب کشف الاسرار را نوشت و در آن کتاب به افراطی گری که در بعضی از فرقه های اسلامی وجود دارد حمله کرده و آن را محکوم می نماید . و اگر الان خوب بنگریم هنوز هم ما در نقطه آغاز هستیم و هیچ پیشرفتی در خصوص از بین بردن افراط گرایی دینی  نداشتیم .

وی خاطر نشان کرد: ما روی کمک مکتب شیعه در خصوص اماده سازی مسیر دیالوگ میتوانیم حساب باز کنیم چرا که شیعیان هیچگاه سر جنگ با کسی نداشته و ندارند و کافی است در این مورد به تاریخ مراجعه کرد و دید که در بین جنگهای مذهبی اتفاق افتاده در طول تاریخ کدامیک از آنها از سوی شیعیان آغاز شده است ؟؟ برعکس ، شیعیان مردمی بودند که حتی از سوی دیگر مسلمانان هم مورد ظلم واقع شده و میشوند.

آقای پروفسور روسی در پایان گفت: این کتاب و مکاتبه بین دو اندیشمند بزرگ به خوبی بیانگر گفتمان بین دو دین و تمدن است. من معتقدم که برای داشتن دنیایی مملو از صلح و دوستی و عدالت بایستی اول از همه به شناخت دیگران اقدام کنیم.

 در پایان سخنرانیها ، برخی از روزنامه نگاران ایتالیائی مانند خانم الساندرا مولاس و خانم آنتونلا آپیانو ، خانم تیتزیانا جاواردینی و ... در کنار پروفسور کورپوچی از وکلای برجسته ایتالیائی و چندین شخصیت دیگر که در این جلسه حضور داشتند ، نظرات خود را در مورد اسلام و اروپا ، اهمیت دیالوگ بین شرق و غرب ، راههای تقارب فلسفه شرق و غرب و غیره مطرح کردند و سخنرانان هم به دیدگاههای خود پرداختند .